Ayıplı Mal
Ayıplı mal, tüketici seçimlik hakları, satıcının ayıplı maldan sorumluluğu, ayıplı mal zamanaşımı süreleri; Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda düzenlenmiş kavramlardır. Yasada yapılan tanıma göre; ayıplı malın kapsamı oldukça geniştir. Her gün sıklıkla kullandığımız cep telefonu, beyaz eşya veya otomobil ayıplı malın konusu olabilmektedir. Ayrıca taşınmaz olarak tabir edilen gayrimenkuller dahi her zaman ayıplı mala örnek teşkil edebilmektedir.
Kusurun diğer bir ifade ile ayıbın tespitinde ürüne ait tanıtım reklamları; kullanma kılavuzunda belirtilen özelliklerin söz konusu üründe bulunmaması veya eksik olması durumları dikkati alınmaktadır. Ayrıca alışverişe konu olan malda niteliği itibariyle bulunması gereken özelliklerin bulunmaması da ayıplı malın varlığına işarettir.
Ayıplı Mal Tüketici Seçimlik Hakları
Ayıplı malın varlığı halinde tüketici seçimlik hakları; Tüketicinin korunması hakkında kanunda sıralanmıştır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 11. Maddesine göre tüketici seçimlik hakları;
- Sözleşmeden cayma / Ayıplı malın iadesi
- Ayıp oranında indirim
- Ücretsiz onarım talep etme
- Ayıplı malın, ayıpsız bir emsali ile değiştirilmesini isteme
Ayıplı mal tüketici seçimlik haklarından; değişim talepleri veya ayıplı malın onarılması talepleri yirmi iş günü içerisinde yerine getirilmesi gereken durumlardır. Belirtilen süre zarfında tüketici seçim hakların yerine getirilememesi durumunda ayrıca tüketicinin ayıplı malın iadesi hakkını kullanması mümkündür.
Satıcının Ayıplı Maldan Sorumluluğu
Tüketicinin korunması hakkında kanunun 9. Maddesine göre “satıcı; satış sözleşmesinde belirtilen şekilde malı alıcıya iade etmek zorundadır.” Yasa metninden de anlaşılacağı üzere ayıplı maldan satıcının sorumluluğu bulunmaktadır. Satıcının ayıplı maldan sorumluluğunu ortadan kaldıran durumlar aynı kanunun 9/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre satı söz konusu malın tanıtım ve reklamlarında kendisinin sorumlu olmadığını belirtmesi ve bu durumun kanıtlanması halinde satıcının ayıplı maldan sorumluluğu kalkmaktadır. Ayrıca makul bir süre önce ayıplı mala ilişkin söz konusu reklam ve ilanların değiştirilmesi durumları da satıcının ayıplı maldan sorumluluğunu ortadan kaldıran durumlar arasında yer almaktadır.
AYIPLI MAL TÜKETİCİ HAKEM HEYETİ
2022 yılı itibariyle ayıplı malın değerinin 15.430.00 TL altında olması halinde tüketici mahkemelerinde ayıplı mal davası açılmadan önce tüketici hakem heyetine başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. Ayıplı malın değerinin 10.280.00 TL altında olması halinde; ilçe tüketici hakem heyeti görevlidir. Ayrıca ayıplı malın değerinin 10.280.00 TL ve 15.430.00 TL arasında olması halinde il tüketici hakem heyeti tüketici itirazlarını incelemekle görevlidir.
AYIPLI MAL DAVALARI
Yukarıda da belirtildiği üzere; ayıplı malın belirtilen tutarlar arasında olması halinde ayıplı mal davası açılmadan önce tüketici hakem heyetine başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. Bu tutarlar her yıl güncellenmekte ise de; 2022 yılı itibariyle 15.430.00 TL ve daha fazla değerler için tüketici hakem heyetine başvuru yapılmaksızın ayıplı mal davası açılması mümkündür. Ayıplı mal davalarında görevli mahkeme tüketici mahkemeleridir. Tüketici mahkemeleri ayrıca; tüketici hakem heyetleri tarafından verilen kararlara karşı itiraz merciidir.
Zamanaşımı Süreleri
Zamanaşımı süreleri 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12 ve devamı maddelerinde düzenlenmişti. Satıcı ve alıcı arasında daha uzun bir süre satış sözleşmesi ile belirlenmemiş ise; tüketici seçimlik haklarını kullanması iki yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ayrıca ayıplı mal zamanaşımı süreleri tatil amaçlı kiralanan gayrimenkuller ile taşınmazlar için 5 yıl olarak öngörülmüştür. Yukarıda belirtilen zamanaşımı sürelerinin tek istisnası olarak satıcı, üretici veya tedarikçinin söz konusu ayıbın gizlenmesi için hile kullanmış olduğu durumlardır. Ayıbın gizlenmesi için ayrıca bir hile veya aldatmanın varlığı halinde herhangi bir zamanaşımı süresi tabi olmaksızın her zaman malın ayıplı olduğu iddiasında bulunulması mümkündür.